فهرست مطالب
عنوان
فصل اول: مقدمه
1- 1 افزایش جمعیت و نیاز به انرژی.. 1
1- 2 سوخت های فسیلی و چالش های کنونی.. 2
1- 4 تولید الکتریسیته بیولوژیکی با استفاده از فناوری های پیل سوختی میکروبی 3
1-5 تاریخچه پیل های سوختی میکروبی.. 4
1-6-1 تولید انرژی تجدید پذیر با استفاده از پیل سوختی میکروبی 7
1-6-2 استفاده از پیل سوختی میکروبی جهت تصفیه فاضلاب 8
1-6-3 فرایند پیل سوختی میکروبی برای تولید هیدروژن.. 9
1-7 انتقال الکترون به الکترود ها.. 9
1-7-1 مکانیزم انتقال الکترون.. 9
1-8 انواع پیل های سوختی میکروبی.. 12
1-9 پیل های سوختی میکروبی.. 13
1-9-1 مواد تشکیل دهنده الکترود آند.. 14
1-9-1-1 کربن ورقه ای، پارچه ای، فوم ها.. 15
1-9-1-2 میله ها، نمد ها، فوم ها، صفحات و تخته های گرافیتی 15
1-9-1-4 رشته ها و برس های گرافیتی 17
1-9-2 مواد تشکیل دهنده الکترود کاتد.. 18
1-9-2-1 کاتد های کربنی با کاتالیست های پلاتینی.. 19
1-9-2-4 پلاتین و فلزاتی با پوشش های پلاتینی.. 20
1-9-3 غشاء ها و جدا کننده ها.. 20
1-11 بیشینه ولتاژ براساس روابط ترمودینامیکی.. 22
1-12-1 نرمالیزه کردن توان خروجی پیل سوختی میکروبی تک محفظهای23
1-12-1-1 توان خروجی نرمالایز شده به مساحت سطح آند.. 24
1-12-1-1 توان خروجی نرمالایز شده به مساحت سطح کاتد 24
1-12-1-2 توان خروجی نرمالایز شده با حجم خالی بستر پیل 24
1-13 منحنی های پلاریزاسیون و چگالی توان.. 25
1-14 عوامل تاثیر گذار بر روی ولتاژ پیل سوختی میکروبی 27
1-15 نکاتی مهم و کوتاه در مورد باکتریها و شرایط متابولیسم آنها 29
فصل دوم : مروری بر پژوهش های پیشین
2-2 سیستم های پیل سوختی تک محفظهای33
2-3 مروری بر الکترود های به کار گرفته شده در پیل سوختی میکروبی 36
2-4 مروری بر پژوهش های صورت گرفته در زمینه پساب های استفاده شده 39
2-4-3 توده زیستی لیگنوسلولزی.. 41
2-4-4 پساب کارخانجات آبجو سازی.. 41
2-4-5 پساب خروجی از کارخانجات تولید نشاسته.. 42
فصل سوم : سامانه مورد آزمایش، مواد، روشها و نحوه محاسبات
3-1 طراحی، ساخت و راه اندازی پیل سوختی بیولوژیکی.. 46
3-1-1 بدنه پیل سوختی میکروبی تک محفظهای46
3-2 دستگاه های مورد استفاده.. 55
3-2-1 سیستم ثبت ولتاژ در طول زمان.. 55
3-2-2 دستگاه اسپکتروفتومتر.. 55
3-2-3 دستگاه اندازه گیری pH.. 56
3-2-8 میکروسکوپ الکترونی پویشی.. 57
3-3-1-1 محلول اسید سولفوریک.. 60
3-3-1-3 منحنی استاندارد برای سنجشCOD.. 61
3-3-2 اندازهگیریغلظتگلوکز.. 61
3-3-3 اندازه گیری کل مواد جامد (TS)63
3-3-4 اندازه گیری کل جامدات معلق (TSS)63
3-3-8 غنی سازی میکروبی پیل سوختی و سازگاری میکرو ارگانیسیم ها با پساب 65
3-4-1 اندازه گیری جریان و توان.. 69
3-4-2 نمودار پلاریزاسیون، چگالی توان و اندازه گیری مقاومت درونی 69
3-4-3 محاسبه بازدهی عملیاتی پیل سوختی میکروبی.. 70
فصل چهارم: بحث و نتایج
4-1 اندازه گیری ولتاژ مدار باز.. 73
4-2 تاثیر مقاومت خارجی بر عملکرد پیل سوختی میکروبی تک محفظهای77
4-2-1 اعمال مقاومت های خارجی پایینتر و مقایسه عملکرد سیستم 80
4-2-2 اعمال مقاومت خارجی 100 و 50 اهم.. 84
4-2-3 نمودار پلاریزاسیون و چگالی توان.. 88
4-2-4 بررسی کاهش کدورت پساب.. 91
4-2-5 بررسی کاهش اکسیژن خواهی شیمیایی.. 92
4-3 بررسی اثر دما بر فعالیت پیل سوختی میکروبی، جریان و چگالی توان 93
4-4 بررسی اثر pH بر عملکرد پیل سوختی میکروبی.. 95
4-5 بررسی تأثیر غلظت پساب بر عملکرد سامانه.. 96
4-7 محاسبه بازدهی عملیاتی پیل سوختی میکروبی تک محفظه ای 99
4-7-3 بازدهی تبدیل انرژی (ECE).. 102
4-8 مقایسه عملکرد پیل سوختی میکروبی.. 102
4-9 ریخت شناسی زیست لایه تشکیل شده بر سطح الکترود آند 102
فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات
فهرست جدول ها
جدول 2‑1مزایا و معایب الکترودهای بر پایه کربن... 37
جدول 2‑3پژوهشهای صورت گرفته بر روی پیل تک محفظهای و محاسبه توان خروجی نرمالایز شده با کاتد.. 39
جدول 2‑4سوبستراهای متفاوت به کار رفته در پیلهای تک محفظهای و بیشترین جریان تولید شده... 44
جدول 3‑1مشخصات پساب ورودی به پیل سوختی میکروبی... 64
جدول 3‑2مقادیر منبع مواد معدنی و ویتامینه برای تغذیه باکتریها. 67
جدول 4‑1 مقایسه میزان مصرف سوبسترا در مقاومتهای 300 و 500 اهم. 81
جدول 4‑2 مقایسه مدت زمان سه فاز افزایشی، ایستا، کاهشی در مقاومتهای 500 و 300 اهم... 82
فهرست شکل ها
شکل 1‑1 تعداد مقالات استناد شده در زمینهی پیل سوختی و توزیع کشورها 5
شکل 1‑2 تعدادارجاعات در مورد موضوع پیلهای سوختی میکروبی در پایگاه Science 6
شکل 1‑3 اجزای بنیادی یک پیل سوختی میکروبی... 7
شکل 1‑4 روش های انتقال الکترون.11
شکل 1‑6 تصویر مواد کربنی بکار رفته در آندها.. 15
شکل 1‑7 تصاویر بعضی از مواد گرافیتی به کار رفته در آند پیلهای میکروبی 16
شکل 1‑8 تصاویر دانهها، برسهای گرافیتی و فیبر گرافیتی بکار رفته در آند. 17
شکل 1‑9 کربن پارچهای پیش و پس از پوشش دهی لایه کاتالیست و غشاء... 19
شکل 1‑12 منحنی پلاریزاسیون و چگالی توان در پیلهای سوختی میکروبی.25
شکل 2‑1 MFC با یک لایه نفوذ پذیر برای پروتون که پوشاننده سمت داخلی کاتد است... 33
شکل 2‑2 پیل سوختی مکعبی ساخته شده توسط لئو و لوگان.. 34
شکل 2‑3 پیل سوختی تک محفظهای هوا کاتد طراحی شده توسط لئو و همکارانش 35
شکل 2‑4 شماتیکی از پیل سوختی میکروبی تک محفظهای از دو زاویه مختلف.35
شکل 2‑5اولین پیل سوختی میکروبی تک محفظهای بزرگ مقیاس ساخته شده توسط لئو و همکاران... 36
شکل 3‑1 طرح جداره پیل سوختی میکروبی تک محفظهای روی پلکسی گلاس به ضخامت 3 سانتیمتر... 46
شکل 3‑2 طرح درپوش بالایی پیل سوختی میکروبی تک محفظهای47
شکل 3‑3 نگه دارنده کاتد که الکترود کاتدی روی آن قرار میگیرد و در مرکز سل نصب میشود... 48
شکل 3‑4 طرح کلی پیل سوختی میکروبی تک محفظهای با آند حلزونی... 48
شکل 3‑6 قرار دادن مخلوط کربن- پلاتین، آب، ایزوپروپانول و نفیون داخل حمام اولتراسونیک... 52
شکل 3‑7 جوهر کاتالیست همگن شده بعد از حمام اولتراسونیک... 52
شکل 3‑8 نصب الکترود کربن پارچهای بر روی نگه دارنده کاتد پیش از پوشش دهی با جوهر کاتالیست... 53
شکل 3‑9 توری استیل ضد زنگ در هندسه حلزونی... 54
شکل 3‑10 پوشش دهی استیل ضد زنگ با رنگ گرافیتیو پس از پیچیدن دور کاتد. 54
شکل 3‑11 سیستم ثبت ولتاژ استفاده شده در این پژوهش... 55
شکل 3‑12 میکروسکوپ الکترونی مورد استفاده در این پژوهش... 58
شکل 3‑13 دستگاه لایه نشانی طلای مورد استفاده در تحقیق حاضر... 58
شکل 3‑14 نمودار استاندارد برای اندازهگیری COD.. 61
شکل 3‑15منحنی استاندارد برای اندازه گیری گلوکز.. 62
شکل 3‑16 محلولهای تغذیه مورد استفاده در این پژوهش... 66
شکل 3‑17 تزریق مواد مغذی به مخلوط لجن و سازگاری میکروارگانیسمها با پساب. 68
شکل 4‑2 اندازه گیری اختلاف پتانسیل مدار باز برای پیل دوم در سه فاصله الکترودی مختلف... 76
شکل 4‑3 اختلاف پتانسیل پیل تک محفظهای با فاصله الکترودی 3/1 سانتیمتر در مقامت 500 اهم.. 78
شکل 4‑5 شدت جریان الکتریکی در مقاومت 500 و 300 اهم... 80
شکل 4‑6 چگالی توان در مقاومت 500 و 300 اهم... 81
شکل 4‑7 تغییرات اختلاف پتانسیل حاصل از تجزیه فورفورال در پیل سوختی میکروبی هوا- کاتد.. 83
شکل 4‑8 نمودار اختلاف پتانسیل به دست آمده توسط لو و همکاران... 83
شکل 4‑9 (الف) توان، (ب) شدت جریان در مقاومت الکتریکی 100 اهم... 84
شکل 4‑10 (الف) توان، (ب) شدت جریان در مقاومت الکتریکی 50 اهم... 84
شکل 4‑11 اختلاف پتانسیل پیل تک محفظهای با فاصله الکترودی 7/0 سانتیمتر در مقامت 1000 اهم... 86
شکل 4‑13 نمودار پلاریزاسیون پیل سوختی میکروبی تک محفظهای با فاصله الکترودی 3/1 سانتیمتر... 88
شکل 4‑14 نمودار چگالی توان پیل سوختی میکروبی تک محفظهای با فاصله الکترودی 3/1 سانتیمتر... 89
شکل 4‑17 کاهش کدورت پساب صنایع شکلات سازی با استفاده از پیل سوختی میکروبی تک محفظهای... 92
شکل 4‑18 کاهش اکسیژنخواهی شیمیایی بر حسب زمان در مقاومت 100 اهم... 93
شکل 4‑19 نمودار تغییرات جریان پیل سوختی میکروبی در دماهای متفاوت. 94
شکل 4‑20 نمودار چگالی توان پیل سوختی میکروبی در دماهای متفاوت... 94
شکل 4‑21بررسی تأثیرpH بر عملکرد پیل سوختی میکروبی در دمای 35 درجه سانتیگراد و مقاومت 100 اهم... 96
شکل 4‑23 تغییرات چگالی توان بر حسب زمان در مقاومت 100 اهم برای دو غلظت متفاوت از پساب ورودی... 97
شکل 4‑24 تغییرات شدت جریان الکتریکی در دو چرخه هوراک با دو غلظت متفاوت از در مقاومت 100 اهم... 98
شکل 4‑25 منحنی مصرف گلوکز توسط میکروارگانیسمها بر حسب زمان... 99
شکل 4‑27 محاسبه انتگرال شدت جریان در زمان با استفاده از نرم افزار Origin در 96 ساعت... 101
شکل 4‑28 تصاویر میکروسکوپ الکترونی پویشی از آند حلزونی شکل... 103
فصل اول
مقدمه
پیشگفتار
افزایش مصرف جهانی انرژی و مسأله گرم شدن کره زمین، بکارگیری انرژیهای نو و تجدیدپذیر را اجتنابناپذیر ساخته است. پیلهای سوختی میکروبی[1]به دلایلی مانند مواد اولیه ارزان و راندمان نسبتاً بالا از جذابیتهای ویژهای برخوردار هستند. در این فصل ابتدا در مورد چالشهای انرژی و انرژیهای تجدید پذیر مواردی بیان میشود و سپس فناوری پیل سوختی میکروبی به عنوان راهکاری برای مقابله با این چالشها پیشنهاد میشود. در پایان نیز کاربردهای مهم پیلهای سوختی میکروبی ارائه میگردد.
در حال حاضر، جمعیت کره زمین بیش از 6 میلیارد نفر است که تخمین زده میشود در سال 2050 میلادی این جمعیت به بیش از 4/9 میلیارد نفر برسد [1]. در سالهای گذشته، سوختهای فسیلی موجب پیشرفت صنعت کشورهای پیشرفته و رشد اقتصادی آنها گردید. پیش بینی میشود در سالهای 2015 تا 2025، تقاضای تولید بیشتر، موجب خالی شدن بسیاری از مخازن و ذخیرههای نفتی خواهد شد [2].براساس پیش بینیهای صورت گرفته و با درنظرگرفتن رشد جمعیت و رشد اقتصادی، نیاز به انرژی در سال 2050 را 41 تراوات[2]برآورد کردهاند. این پیش بینی بر اساس مصرف انرژی فعلی است. با ملاحظه این روند، طبق یک پیش بینی منطقی، انرژی مورد انتظار برای سال 2050، 27 تراوات و برای سال 2100، 43 تراوات میباشد[1].
کاربرد سوختهای فسیلی به خصوص نفت و گاز در سالهای اخیر شتاب زیادی به خود گرفته است. سوختهای فسیلی باعث رشد صنعتی و اقتصادی کشورها گردیده است، اما واضح است که نمیتواند به طور نامحدودی اقتصاد جهانی را حمایت نماید. مصرف چنین سوختهایی از آنجایی که منجر به احتراق مستقیم آنها میشود، مشکلات متعددی را برای بشریت به همراه آورده است، لازم به ذکر است بیش از 20% انرژی مورد نیاز به صورت الکتریسیته در نیروگاهها تولید میشود. با توجه به اینکه بازده نیروگاهها حدود 33% میباشد، بنابراین انرژی به کار رفته برای تولید چنین جریان الکتریسیتهای سه برابر میزان تولیدی است. مهمترین مشکلی که آینده انسانها را با خطر مواجه خواهد کرد، مشکل گرم شدن کره زمین میباشد که ناشی از پیدا شدن گازهای گلخانهای است و این گازها خود از احتراق مستقیم سوختهای فسیلی حاصل میشوند. بعلاوه احتراق سوختهای فسیلی منجر به آلودگیهای زیست محیطی نظیر آلودگی هوا، بارش بارانهای اسیدی و تاثیرات منفی آن بر کشتزارها، جنگلها، مراتع و آبهای سطحی و ابنیه تاریخی و غیره میشود. مشکل دیگر که به واسطه استفاده روز افزون این سوختها جامعه جهانی را تهدید میکند بحران انرژی است که تبعات ناشی از این بحران بسیار ناگوارتر خواهد بود و دیگر مسائل زیست محیطی مطرح نیست بلکه مشکلات سیاسی، اجتماعی و اقتصادی را منجر خواهد شد. هنگامیکه امریکا با اولین بحران نفت خود در دهه هفتاد قرن بیستم مواجه شد، به دنبال یافتن راه حلهایی برای غلبه بر این مشکل بر آمد. از جمله این راه حلها کشف ذخایر جدید نفت، افزایش بازده استخراج نفت از منابع موجود یا به کار بردن سایر سوختهای فسیلی مانند ماسههای قیری[3]میباشد.
راه حل دیگر استفاده از انرژی هستهای است، اما آن هم محدودیتهای خاص خود را دارا میباشد. محدود بودن ذخایر اورانیوم جهانی، مشکلات مربوط به مسائل زیست محیطی و سلامت انسان ناشی از استخراج اورانیوم از معادن و فقدان ایمنی کافی و یافتن راه حل طولانی مدت برای ذخیره پسماندهای هستهای از جمله این محدودیتها است.
انرژی خورشیدی یک راه حل طولانی مدت است، اما همه آن بستگی به نحوه استفاده از این انرژی دارد. خورشید همه روزه نمیتابد و همه تابش آن در همه جا یکسان نمیباشد. بنابراین پانلهای خورشیدی میتوانند به نیازمندیهای الکتریسیته در روز کمک کنند. اما به عنوان بک منبع تأمین انرژی در طول شبانه روز بدون روشهای کارامد ذخیره سازی انرژی، نمیتوانند مفید باشند.
در مجموع همه این عوامل باعث شده تا دانشمندان به دنبال جایگزینهای مناسبی برای تأمین انرژی باشند، لذا انرژیهای تجدید پذیر به عنوان یکی از روشهای کاهش این بحران مورد توجه قرار گرفتهاند. تلاشهای زیادی برای ایجاد روشهای دیگر تولید انرژی الکتریکی انجام گرفته است. روشهای جدید تولید انرژی الکتریکی از منابع تجدید پذیر بدون انتشار خالص دی اکسید کربن بسیار مورد توجه میباشند [3].
انرژیهای تجدید پذیر اساساً با طبیعت سازگار بوده، آلودگی ندارند و چون تجدیدپذیرند پایانی برای آن ها وجود ندارد. از ویژگیهای دیگر این منابع میتوان به پراکندگی و گستردگی آنها در تمام جهان، فناوری آسان و قیمت پایین اشاره کرد. انرژیهای تجدید پذیر به شرح زیر دسته بندی میشوند [4].
پیل سوختی میکروبی فناوری نوینی است که جدیدترین روشهای دستیابی به الکتریسیته و تولید بیو الکتریسیته را از زیست توده[4]با بکار بردن باکتریها بیان میکند، به عبارتی دیگر پیل سوختی میکروبی نوعی فناوری است برای تبدیل انرژی ذخیره شده در پیوندهای شیمیایی موجود در ترکیبات آلی به انرژی الکتریکی از طریق واکنشهای کاتالیزشده توسط میکروارگانیسم ها که در سالهای اخیر در تحقیقات آکادمیک بسیار مورد توجه قرار گرفته است [5]. همان طور که میدانید مواد آلی سرشار از انرژی است و در یک پیل سوختی میکروبی، میکروارگانیسمها[5] مواد آلی را تجزیه (اکسید) میکنند و در جریان این عمل الکترون آزاد میشود. الکترون آزاد شده از خلال مجموعهای از آنزیمهای تنفسی داخل سلول مهاجرت کرده و برای سلول انرژی در فرم ATP[6] (ترکیبی است حاوی سه مولکول اسید فسفریک و یک پیوند کم نیرو و دو پیوند پر نیرو) ایجاد میکند، سپس این الکترونهای آزاد در ترمینال جذب الکترون[7]که با جذب الکترونها کاهش مییابد، جمع آوری میشوند[6, 7].بسیاری از ترمینالهای جذب الکترون مانند اکسیژن، نیترات، سولفات و سایرین میتوانند به داخل سلول نفوذ کرده و الکترون را جذب نموده و با تولید محصولاتی مجدداً از سلول خارج شوند. بطور مثال اکسیژن میتواند در حضور پروتون و الکترون طی یک واکنش کاتالیستی به آب کاهیده شود.
سوالات تخصصی رشته کارشناسی الهیات- فقه و مبانی حقوق
حقوق جزای عمومی در اسلام کد درس: 1220085
شامل 12 نمونه سوال به همراه پاسخ تستی و تشریحی
از نیمسال اول 89-88 تا نیمسال دوم 95-94
جهت جستجوی بهتر از کد درس استفاده نمایید.
توجه: ممکن است برخی رشته ها مغایرتهایی با مشخصات ذکر شده داشته باشند که در اینصورت در فرم "ارسال دیدگاه" مارا مطلع نمایید.
پیام نور , دانلود رایگان نمونه سوال , دانلود رایگان نمونه سوالات پیام نور با پاسخنامه , دانلود رایگان نمونه سوالات دانشگاه پیام نور , دانلود رایگان نمونه سوالات نیمسال اول 94-93 پیام نور , نمونه سوالات الهیات پیام نور , نمونه سوالات پیام نور , نمونه سوالات رشته الهیات با جواب - تاریخ فرهنگ و تمدن ملل اسلام - نمونه سوالات کارشناسی پیام نور - نمونه سوالات کارشناسی پیام نور با جواب - نمونه سوالات کارشناسی با پاسخنامه
فهرست مطالب
عنوان صفحه
پیشگفتار
فصل اول: کلیات
1- مقدمه
2- معرفی موضوع تحقیق
3- اهمیت تحقیق
4- انگیزه و هدف از تحقیق
5- روش تحقیق
6- موانع و مشکلات تحقیق
فصل دوم: ضرورت شناخت انسان و رهبری از دیدگاه اسلام
1- طرح بحث
2- ضرورت شناخت انسان از دیدگاه اسلام و قرآن
3- ضرورت شناخت رهبری و مدیریت برای انسان
4- تحلیلی از رهبری و مدیریت در اسلام
فصل سوم: ضرورت شناخت سازمان از دیدگاه اسلام
1- سازمان چیست؟
2- فلسفه وجودی سازمانها
3- مفهوم اسلامی سازمان
فصل چهارم: سیر تحول مدیریت در تاریخ زندگی انسان
1- رهبری و مدیریت در جوامع باستانی
2- نگرش بر جنبش مدیریت عملی
3- بررسی مکاتب و تئوریهای مدیریت
فصل پنجم: بررسی معیارهای شایستگی مدیریت از دیدگاه اسلام
1- طرح بحث
2- معرفی معیارها
الف - تعهد
ب- تخصص
ج - کفایت
فصل ششم: بررسی شرایط و اوصاف یک مدیر موفق از دیدگاه اسلام
الف) طرح بحث
1- اشراف مدیر
2- قدرت مدیر
3- قاطعیت مدیر
4- مدیر مجری قانون
5- کار امروز را به فردا نیداختن مدیر
6- ایجاد جو تشویق و تنبیه
ب) معرفی عوامل موثر در موفقیت مدیر
1- اختیار
2- اعتماد به نفس
3- تنظیم وقت و تقسیم کار
4- ایجاد روابط صمیمانه انسانی
5- گذشتهنگری
6- آیندهنگری
7- ابهامزدائی
منابع و مآخذ
پیشگفتار
سخن از مدیریت در دین مبین اسلام است، مدیریتی که متاسفانه باید اعتراف نمود که در طول تاریخ از آن سخن زیادی گفته نشده است.
جامعهای که نام اسلامی را به همراه خود یدکی میکشد، نمیتواند در وادی مدیریت اسلامی قدم نگذاشته و از چشمه پر فیضان سیراب نگردد.
هر چند بعضی از صاحبنظران معتقدند که امروزه دستاوردهای علومی که در خدمت مدیریت قرار دارد، نیاز را به الهام از رهنمودهای نظری کم کرده است، ولی دقت نظر در مفاهیم آیات و اخبار و احادیثی که مدیران به استفاده از این دستآوردها سوق داده و راه را برای موفقیت سازمانها هموار میکند، نظری تلقی نمودن رهنمودهای قرآن را کاهش میدهد، بطوریکه قرآن کریم دائماً اهمیت تدبیر را برای انسان یادآور میشود تا اینکه او بتواند در انجام هر کار و حل هر مشکلی موفقیت حاصل نماید.
تدبیر در امور اجتماعی که شئون زندگی انسانها رادر بر میگیرد از اهمیت خاصی برخوردار است، و به همین سبب خداوند نیز در کتاب انسان ساز خود که توسط حضرت محمد مصطفی (ع) نازل شده به تدبیر کنندگان قسم یاد مینماید و اهمیت این امر را برای انسانها روشن میسازد.
همانگونه که در سوره النازعات، آیه 5 به این موضوع اشاره کرد و میفرماید:
«فالمد برات امراَ»
«پس سوگند به تدبیر کنندگان»
ضرورت تدبیر، ضرورت مدیریت را آشکار می سازد، که در یک اهتمام جمعی، آن کس که زمام امور را با تمام اختیارات آن بدست میگیرد، چو نیکوست که از کیفیت اندیشه و تفکر نیز برخوردار باشد و برای بهبود حرکت جمعی بتواند تدبیر و اندیشه را در جامعهای که حرکت به سوی پیاده کرد احکام و فرآمین الهی دارد، بکار برد، تا بنای نظام خود را بر اسلام استوار سازد و بدینوسیله در انتخاب و انتصاب مدیران از هیچ تلاشی فروگذار نشود تا در عمل پیروز گردد.
اعمال مدیریت در سازمانهای اسلامی میتواند از خاصیت اجتماع شمول در هر جامعهای برخوردار باشد، بدینگونه که مدیران الگوئی نسبی از یک مطلق باشند تا با ارشاد به صحت، علاوه بر ایجاد، تولید و خدمت، در تربیت جامعه نیز عملاَ سهیم گردند. اما چگونه میتوان به این نیت مقدس جامعه عمل پوشاند؟
مصداق واقعی در این باره میتوان عملکرد مدیران الهی یعنی پیامبران باشند که اساس مدیریت را از سرچشمه پر فیض خالق خود آموختند و آنرا در میان امت خود بکار بردند و همچنین برای هدایت اساس و مبانی که بشارت دهنده، آن بودند، کتاب آسمانی بر جای نهادند، و برای توجیه و تعبیر آن در غیاب خود رهبرانی را پروراندند که نشانهی بارز آن در روش حضرت ختمی مرتبت، محمد مصطفی(ص) به روشنی مشهود است.
ملاحظه مینمائید که مدیریت اسلامی یعنی مدیریت الهی، یعنی آنچه که خدا میخواهد و آنچه که منافع خلق را به دنبال دارد، که در آن نقصان، جائی و خودکامگی، مکانی ندارد.
حکومت، آمریت دانش است، دانشی که صدق و صداقت، رفق و رفاقت، صلح و صفا و ثمره، مطلوب را متفقاً دربردارد.
آیا اگراساس مدیریت را بر ویژگیهای فوقالذکر بنانهیم، نمیتوانیم در هر جایگاه کسی را که شایسته است قراردهیم، تا مراحل اجرای امورات دچار نقص و حرکت دچار لغزش نشود؟
بلی، به این دلیل است که تعهدی که باتلفیق علم و عمل حاصل شود در اسلام جایگاه خاصی دارد، و چون پذیرش مسئولیت برای یک فرد مسلمان باید آگاهانه صورت پذیرد، پس شایسته است که در خود تخصص را نیز جای دهد.
ودر یک کلام باید بگویم که برای پذیرش مسئولیت تئها تعهد به اسلام کافی نیست و فرد متعهد میبایست تخصص کافی نسبت به انجام امورات آن مسئولیت داشته باشد. پس به صرف عمل یک فرد به واجبات، که در ذمه هر فرد مسلمان است،نمیتوان به وی مسئولیت واگذار نمود، زیرا که بار امانت را کس میتواند به دوش بکشد که راه امانتداری را (آنچنانکه به امانت صدمهای نرسد) بداند، مدیر اسلامی خداجو، خداترس و عبدا.. است، و این عبد خدا بودن اوست که وی را در عمل و حرکت یاری میدهد.
جلوههای امکانات، مدیر اسلامی را بخود مشغول نمیکند، زیرا که او برای عمل صالح خود باید از خدوند، ساده زیستن را طلب کند تا از این راه جلب رضایت خدایش را نماید.در راستای اهمیت و ارزش مدیریت اسلامی و معیارهای انتخاب مدیر اسلامی،توفیق حاصل شد که در پروژه تحقیقاتی خود بیانگر مطالبی، هر چند ناقص بشرح ذیل باشم:
ما سعی داریم پس از بیان کلیات پروژه خود که در فصل اول ارائه خواهد شد، در فصل دوم، انسان را از دیددگاه قرآن توجیه نماییم و سپس در فصل سوم بحثی را برای شناخت سازمان اسلامی، که جایگاه مدیریت الهی در آن است، اختصاص دهم و آنگاه در فصل چهارم نگرشی بر تحول مدیریت در تاریخ زندگی انسان بیافکنیم و در ماقبل آخر فصول، رهبری و مدیریت را از دیدگاه اسلام بررسی نماییم و بالاخره در فصل ششم، شرایط و اوصاف یک مدیر، در نظام اسلامی را بازگو نماییم.
و نتیجتاً اینکه مدیریت اسلامی این نیست که این حقیر برداشت و به رشته تحریر درآوردهام بلکه این مجمل، نمایی است که از ذات و سرچشمه دستورات دین مبین اسلام نشأت گرفته است. و امیدوارم با دریافت نظرات سازنده اهل علم و بویژه فرماندهان ارجمندمان بتوانیم در هر چه بهتر تهیه وتنظیم نمودن و ارائه این پروژه تحقیقاتی موفق گردم.
حمید حیدری هائی علی اکبر شعبانی میرزا حسن نادری
دانشجویان رشته مهندسی سیستم در مقطع کارشناسی
دانشگاه افسری امام علی(ع)
بهار 1386
فصل اول
کلیات
1- مقدمه
2- معرفی موضوع تحقیق
3- اهمیت تحقیق
4- انگیزه و هدف از تحقیق
5- روش تحقیق
6- موانع و مشکلات تحقیق
1- مقدمه
شاید بتوان گفت که هیچ امری در زندگی انسان و پیشبرد اهداف او نمیتواند نقش رهبری و مدیریت را داشته باشد.
اهمیت رهبری و مدیریت و تاثیر بسیار آن در سازندگی جوامع انسانی و پیشرفت کشورهای جهان، امروزه بیش از هر زمان دیگر به اثبات رسیده است و این حقیقت به تجربه نیز درآمده است که در میان جوامع انسانی امروز، آن جامعهای توانسته است به رشد و توسعه و پیشرفت بیشتر و بهتری دسته یابد که از نعمت وجود رهبری لایق تر، و مدیرانی داناتر برخوردار باشد، تاریخ نیز با نمونهها و شواهدی که در این زمینه ارائه داده است، این تحقیقت را تائید نموده، چون بسیار دیده شده است که جامعهای یا کشوری که بعلت سوء رهبری و مدیریت، رو به زوال و نابودی کشیده میشده، و میرفته است تا دیگر اثری از آن بجای نماند، هنگامیکه به برکت یک انقلاب و یا بر اثر عوامل دیگری، شبکه رهبری و مدیریت این جامعه تغییر میکند، بدون آنکه هیچ عامل دیگری دخالت داشته باشد، همین جامعه بر اثر رهبریهای درست و حسن انجام امور توسط آن مدیران، دراندک زمانی آثار زوالش از بین رفته و همیکن شمور رو به اضمحلا، بسرعت رو به رشد و توسعه میرود و از نابودی حتمی نجام مییابد. توجه به عملکردهای مدیریت در سالهای اخیر گویای این واقعیت است که جوامع سعی در ایجاد هماهنگی در سازمانهای خود مینمایند. و برای رسیدن به این منظور از دست آوردهای مختلف مدیریت بهره میجویند. در این راستا هر اجتماعی عملکرد مدیریتی خود را بر اعمال مدیریت در جوامع دیگر ارجح تر میداند، بطوریکه گهگاه درگیری تفکران گوناگون، تفهیم مفهوم واقعی مدیریت را دچار نوسانات میسازد، لذا در حال حاضر لزوم مشخص کردن مفهوم واقعی مدیریت و عوامل ارکانی آن بشدت احساس میشود.
حال برای آنکه به مدیریت و نقش بسیار موثر آن در ساخت و پیشرفت جوامع انسانی بیشتر آگاه شویم، کافی است به این نکته توجه داشته باشیم که هیچ عمل سادهای را نمیتوان در نظر گرفت که انجام صحیح آن از برنامهریزی، تصمیمگیری، زمانبندی، تقسیم کار و پیشبینیهای احتمالی بینیاز باشد و اینها همه همان اصول مدیریتی هستند که هر مدیر برای اداره امور حوزه، مسئولیتش بایستی آنها را اعمال نماید.
همچنین قوانین و مقرراتیکه لازمه اداره امور یک جامعه بوده و برای جلوگیری از تشنج و هرج و مرج در یک کشور ضروریست، نیز بخشی از مدیریت و رهبری صحیح آن جامعه یا کشور میباشد.
و به این ترتیب اداره صحیح امور در سطح کوچک که میتوان از آن بعنوان مدیریت نام برد و هم چنین در سطح وسیع که از آن نیز بعنوان رهبری نام میبریم، مهمترین مسائلی هستند که وجود آنها در همه نظامها و حکومتها ضورری است، و آن نظامی میتواند بهتر و با قدرت بیشتر به رفع مشکلات موجود خویش بپردازد که سیستم حکومتی خویش را بر اساس رهبری و مدیریتی صحیحتر و اصولیتر استوار نماید.
اصولاَ خط و مشی اصلی مدیریت در هر جامعه از ایدئولوژی و فرهنگ حاکم بر آن جامعه نشات میگیرد و با توجه به اینکه ایدئولوژی حاکم بر نظامی اسلامی، احکام و فرامینی است که از سوی خالق هستی برای ما صادر شده و توسط پیامبران و امامان و رهبران اسلامی به ما ابلاغ گردیده است.
لذا در تعیین ابعاد مدیریت در جامعه اسلامی باید متکی بر قائمه ایدئولوژی اسلامی باشیم.
مدیر مسئول در یک سازمان اسلامی باید:
- از مدیریت در منطقه عام توجیه منطقی داشته باشد.
- شکل مدیریت جامعه اسلامی را بشناسد.
- از جریان حرکت مدیریت در جامعه خود آگاه باشد.
- وظایف مدیران اسلامی را بداند و با تکیه بر فلسفه اسلامی مدیریت را توجیه نماید.
بدین طریق ایده خود محوری در مدیر جایگزین خدا محوری گشته، مناسبات سازمانی بر اساس معرفت خدا (معرفتی استوار بر اساس توجیه) شکلمیگیرد. و مدیر در هر حال ارتباط خود را با خدا در عمل به تصویر میکشاند.
آری، اگر مدیر مجهز به این شناخت گردد، الگوی سایر اعضاء سازمان قرار میگیرد و در سازمان فوق اگر هر اندازه انسانها با درجات سازمانی و ویژگیهای مختلف انسانی وجود داشته باشند، اعمال مدیریت اسلامی، آنرا به صورتواحدی تجلی میدهد، زیرا در این صورت، رسیدن به وحدت، هدف قرار میگیرد.
امیدواریم این پروژه، تحقیقی بتواند سهمی (هر چند اندک) در گسترش مدیریت اسلامی و پیشبرد اهداف سازمانهای اسلامی داشته باشد.
والسلام
حمید حیدری هایی – علی اکبر شعبانی – میرزا حسن ناردی
معرفی موضوع تحقیق:
بررسی معیارهای شایستگی مدیریت و ویژگیهای یک مدیر موفق از دیدگاه اسلام
مدیریت اسلامی مدیریتی است که زمینه رشد انسان بسوی ا.. را فراهم نموده و مطابق کتاب، سنت، سیره و روش پیامبر (ص) و امامان معصوم (ع)و علوم و فنون و تجارب بیشری جهت رسیدن به اهداف نظام در ابعاد مختلف، همانند یک محور، مدار و قطب عمل میکند.
این تعریف دارای چند ویژگی است که جای اندکی دقت دارد:
اولاً: هدف از خلقت را بیان میکند.
همانگونه که خداوند درسوره، ذاریات، آیه 56 در این خصوص میفرمایند:
«ما خلفت الجن و الانس الا لیعبدون»
«ما جن و انسا را نیافریدیم، مگر برای اینکه مرا پرستش کنند.»
سپس نتیجه میگیریم که پیامبران الهی مدیرانی بودند که به منظور هدایت و دعوت انسانها برای عبودیت خداوند بر انیگخیخته شدهاند.
ثانیاً: تطابق رفتار مدیر با کتاب و سنت و سیره پیامبر (ص) و امامان معصوم(ع) یعنی اینکه در مدیریت اسلامی داشتن الگو و اسوه و عمل نمودن به گفتهها و کردار آنها یک اصل اساسی است.
همانگونه که در آیه 21 سوره احزاب خداوند میفرمایند:
«لقد کان لکم فی رسول الله اسوه حسنه»
«البته شما رادر اقتداء به رسول خدا چه در صبر و استقامت و چه در اوصاف و امثال نیکو خیر سعادت بسیار است»
ثالثاً: آگاهی از علوم و تجارب بشری از دیگر مسائل پایهای مدیریت اسلامی است. بسیاری از آیات قرآن کریم تفکر و تعلم را ارج مینهند. همچنین فرمایش پیامبر اکرم(ص) در این زمینه نیز نشانارج و منزلت دستیابی به دانش و علم را میرساند. تا جائی کهآن حضرت میفرمایند:
«اطلبو العلم ولوبالصین»
«در جستجوی علم باشید، حتی اگر در چین باشد.»
بسیار واضح و روشن است که در چین فقه و اصول درس نمیدادهاند، بلکه علوم تجربی میآموختهاند و میدانیم که مطالب علمی مرز نمیشناسد و همه جهانیان میتوانند از آن بهرهمند شوند. کما اینکه در بند ششم از اصل دوم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران نیز استفاده از علوم و فنون و تجارب بشری و تلاش در پیشبرد آنها بعنوان یکی از اهداف جمهوری اسلامی ذکر گردیده است.
رابعاً: ویژگی چهارم از تعریف فوق، مسئله محور و قطب بودن مدیر است. حضرت علی(ع) تعبیر زیبائی از محور و مدار بودن مدیر ارائه مینماید، که در نهج البلاغه و در خطبه 146 بشرح ذیل آمده است:
«و مکان القیم بالامر مکان النظام من الخرز، یجمعه فاذا انقطع لنظام تفرق الخرز و ذهب ثم لم یجتمع بحذا فیره ابداَ»
«مکان زمامداری دین و حکمران مملکت مانند رشته و مهرهای است که آنرا گردآورده و بهم پیوند میدهد، سپس اگر رشته بگسلد مهره از هم جدا شده، پراکنده گردد و هرگز همه آنها گردهم نیامده است.»
حضرت همچنین میفرمایند:
«من برای خلافت (از جهت کمالات علمی و عملی) مانند قطب وسط آسیاب هستم (همانگونه که دوران و گردش آسیاب، قائم به میخ آهنی وسط است و بدون آن خاصیت ندارد) علوم و معارف از سرچشمه، فیض من مانند سیل سرازیر می شود، هیچ پرواز کنندهای در فضای علم و دانش به اوج و رفعت من نمیرسد.»
حال که تعریفی از مدیریت اسلامی ارائه گردید باید دید که چه کسی میتواند و باید این مسئولیت حساسی رادر نظام اسلامی بعهده بگیرد. کسی که میخواهد پست حاکمیت و مدیریترااحراز نماید، باید دارای یکسری ویژگیها و صفاتی باشدتا بتواند مسئولیت را بعهده بگیرد و یا نظام اسلامی بتواند مسئولیتی را بر دوش فرد یا افرادی که شرایط و اوصاف مدیریتی را داشته باشند بگذارد، اینکه به شرایط و اوصاف مدیر در نظام اسلامی (مدیریت اسلامی) میپردازیم:
1- ایمان
2- دانش و آگاهی
3- کفایت
این اوصاف برگرفته و استخراج شده از متون و منابع اسلامی است و تعیین کننده راه گزینش و انتصاب مدیران در یک نظام اسلامی میباشد. که انشاء الله در فصل ششم به شرح کافی در خصوص هر یک میپردازم.
3- اهمیت تحقیق
مدیریت یک واقعیت مجهول و ناشناختهای است، لا اقل برای ما ایرانیان آنطوری که باید شناسانده شود این شناسائی انجام نشده است.
اگر روزی قرار شوددر جامعه ما علل شکستها را در شئون خانوادگی و اجتماعی و فرهنگی و غیره مورد بررسی قرار دهیم در آن موقع متوجه خواهیم شد که بیشترین شکستها معمول فقدان مدیریت صحیح بوده است، از اینجا نتیجه میگیریم که جامعه ما هنوز به ارزش مدیریتهای دوره طاغوت که همه و همه بر اساس روابط انجام میشده است، مقرر گردید انسانهای با تعهد و ایمان بر اساس ورزیدگیها و تخصصها مسئولیتها را پذیرا کردند.
بدیهی است با از بین رفتن مدیریتهای طاغوتی و روابط خشک و سرد مدیر و کارمند، جامعه انقلابی نیازمند مدیریت اسلامی و روابط انسانی است. روی همین نیاز بحث از مدیریت اسلامی و رهبری از دیدگاه اسلام در جامعه توسعه و گسترش یافت، ولی تا کنون جامعه به ارزشمندی مدیریت صحیح پی نبرده است. لذا بر اساس فقدان نیروی انسانی متخصص و عدم آگاهی عمیق در کاربرد مدیریت میزان ضایعات در جامعه درخور توجه بوده و نکتهای که درتزاید و افزایش این ضایعات موثر بوده، عدم تثبیت مدیریتها بوده است، بطوریکه هفتهای یکبار مدیریت تغییر و مدیری تازه بر سر کار منصوب میشده است، همه اینها حاکی از عدم شناخت جامعه از شئون و اهمیت مدیریت است.
بنابراین یکی از نیازمندیهای جامعه، آشنائی وشناخت با اصول مدیریت اسلامی و حوزه رهبری است. دانشمندان و محققان دردوره انقلاب بر اساس وظیفهای که به عهده دارند، موظف هستند بر اساس ضرورتهای اجتماعی این مشکل را حل و فصل نموده و از دیدگاه اسلام همه شئون مدیریت را تجزیه و تحلیل نموده و در اختیار همگان قرار دهند، امید است دیگر اساتید بزرگوار و دانشمندان اسلامی با توجه به ضرورتهای اجتماعی، همانطور که همیشه پایدار اسلام بوده و مشکلات و معضلات را از سر راه مسلمانان برطرف میکردند، مشکل مدیریت را حل نموده و بطور کامل مدیریت کشور را با نظر اسلام تدوین نمایند.
آشنائی با مدیریت واقعیتی است که جامعه انقلابی ما بدان نیازمند است، زیرا کودک سالم و برومند احتیاج به مدیر وارد و به عبارت دیگر شاگرد مدرسه نیازمند به مدیر است.
ادارات و سازمانهای دولتی نیز نیازمند مدیرند. و بالاخره در همه ابعاد جامعه برای تحول و پیشرفت احتیاج به مدیریت دارد.
از همه اینها گذشته حتی یک انسان اگر بخواهد خود را بسازد و خویشتن را متعالی گرداند، بدون تردید نیازمند است که در وجود خود مدیریتی را پیاده کند تا در پرتو مدیریت عقل و خرد همه سازمانهای گوناگون تن و روح هم آهنگ شده و در یک سو و یک جهت حرکت و پویائی داشته باشند.
با مطالعه آیات قرآن و روایات در خواهیم یافت که زیر بنای مدیریت اسلامی از همین مدیریت خرد و عقل نشان گرفته، بدین معنی که انسانها تا ساخته و پرداخته نشوند، صلاحیت مدیریت را نخواهند داشت، زیرا تا انسانی بر خود تسلط و مدیریت نداشته باشد، نمیتواند بر دیگران مدیریت داشته باشد.
با توجه به این نکات، بخوبی آشکار میگردد که مدیریت اسلامی از خودسازی به انسانی متعالی بودن سر در میآورد و در حقیقت مدیریت اسلامی بخش کوچکی از گزینش انبیاء و پیامبران بوده و در نحوه گزینش و روحیات و صفات پیامبران، ویژگیهای ارتباط و تخلف به مکارم اخلاق هماهنگ با آنان میباشد.
با توجه به این نکات بخوبی آشکار میگردد که پدران ومادران، اگر علاقهمندند که فرزندان برومندی داشته و افراد شایستهای تحویل جامعه دهند، در درجه اول بر اساس مدیریت اسلامی، خودشان باید انسانهایی نمونه و متعالی باشند، اگر مدیریت مدرسهای بخواهداز نظر اخلاق، شاگردان مدرسه را الگو و نمونه بسازد، در درجه اول خود مدیرمدرسه باید انسانی شایسته باشد، قبل از همه مدیریت آن موسسه باید ازهمه شرایط مدیریت اسلامی برخوردار باشد،تا کارمندانش بااقتباس از او ساخته و پرداخته شوند.
ضرورت بحث مدیریت با توجه به نکات ذکر شده کاملاَ مشهود و عیان میگردد. روی ایناصل بیشترین سرمایهگذاریها باید در بخش مدیریت گذاشته شود. (مدیریت در خانه، مدیریت در مدرسه، مدیریت در اداره، مدیریت در فرهنگ، مدیریت در اقتصاد و اگر همه افراد جامعه با اصول مدیریت اسلامی آشنائی پیدا کرده و سعی کنند در جزء و کل اصول آنرا رعایت نمایند، آن وقت بجای ضایعات و بجای تعطیلی و رکود، پیشرفت و تکامل و دگرگونی و تحول بوجود خواهد آمد.
دور ازانصاف است که در بحث مدیریت اسلامی در دوره، انقلاب اسلامی ایران، از بازگو کردن نقش خاص رهبری سخن به میان نیاورم.
همه میدانیم که هر معلولی از علل گوناگونی بوجود میآید، بدون تردید انقلاب شکوهمند اسلامی از علل عوامل گوناگونی برخوردار بوده است، ولی آنچه که نمیتوان آنرا نادیده گرفت نقش رهبری ومدیریت این انقلاب است که توسط رهبر کبیر انقلاب حضرت امام خمینی (رضوان الله تعالی علیه) استاد بزرگ مدیریت و رهبری در قرن حاضر بود.
این رهبری قبل از انقلاب شروع شد و پس از انقلاب و در برخورد با بحران ودشواریهای انقلاب کماکان استمرار داشته است. حتی در آن موقع که ایشان به بیماری قلبی گرفتار بودند یک لحظه از رهبری و ارشاد غفلت ننموده و همیشه در میان مردم و با مردم بوده و از ساختن و پرداختن آنان درنگ و تاهل بعمل نیامد. هدف این حقیر این نیست که درباره، مقام شامخ رهبر عالیقدر سخنی بگویم چون شناساندن ایشان در بضاعت اینجانب نمیگنجد، زیرا انسانهای والا را شناسائی کردن احتیاج به زمان دارد، چنانچه درک پیامبر بزرگوار و شناسائی ایشان احتیاج به گذشت زمان داشته است.
ولی هدف مااین است که چگونه مدیریت میتواند یک جامعه را دگرگون و متحول سازد.
ممکن است گفته شود که ملت ایران فداکار و ایثارگر بوده و همه هستی خود را در راه پیشرفت انقلاب فدا کرده است. ناگفته پیداست که این نقش حساس مدیریت و رهبری است که اینچنین عمیق و گسترده، جامعه را متحول ساخته است.
همانگونه که قبلاَ گفتم در این پروژه تحقیقی به معیارهای مدیریت اشاره شده و گفته میشود که مدیریت بر اصول معنوی و اخلاقی (ایمان وتعهد) میباشد. و چنانچه از روایات و احادیث اسلامی استفاده شده است. روی این اصل یک فرق کلی واساسی بین مدیریت اسلامی و مدیریتهای غربی وجود دارد.
مدیران اسلامی هیچگاه خود را با همه کمالاتی که دارا میباشند؛ در معرض انتخاب و کاندیدا برای پست ومقام قرار نمیدهند،در حالی که در همه کشورهای شرقی و غربی مدیریتها خود را برای احراز پذیرش مقام مدیریت از دیگران ارزشمندتر میدانند. بنابراین مدیر واجد شرایط هرگز خود را بعنوان مدیریت ارشدمعرفی ننموده واز آن میگریزد و این تقاضا و درخواست جامعه و احساس مسئولیتهاست که او را مجبور مینماید زیر بار مسئولیت رفته و مدیریت را پذیرا گردد و در این پذیرش جز رضای پروردگار هدف دیگری را دنبال نکند.
4- انگیزه وهدف از تحقیق
بدون تردید پیروزی افتحار آمیز انقلاب اسلامی و استقرار نظام جمهوری اسلامی در کشور ایران که عملاض موجب زنده شدن اسلام حقیقی در کشوری اسلامی شده است، ضرورت تحقیقات دامنهدار و گستردهای را با بینش اسلامی در تمام زمینههای مورد نیاز ایجاب مینمود، زیرا به علت سالها و بلکه قرنها حاکمیت اجانب بر این کشور و تسلط فرهنگ آنها بر این مرز و بوم هیچ جائی برای ظهور و رشد مسائل اسلامی باقی نمانده بود.
وابستگیهای عمیق فرهنگی و آموزشی ما به دین مبین اسلام موجب شده بود که آنچه در این 4 سال بما آموزش داده شده بیشتر ما را در این راه راهنمایی کند.
و ما بعنوان دانشجویانی در رشته مهندسی سیستم که می خواهیم سهمی در زمینة گسترش فرهنگ اسلامی داشته باشیم با توجه به اهمیت بسیار زیاد دانش مدیریت وشیوههای اداره امور اجتماع و وابستگی بسیار این دانش به سیاستها و فرهنگهای استعماری، وظیفه خود دانستیم که در مورد رهبری و مدیریت اسلامی تحقیق نموده و آنرا در معرض آگاهی علاقمندان قرار دهم.
5- روش تحقیق
با توجه به اینکه موضوع این تحقیق تحلیلی از معیارهای شایستگی مدیریت و اوصاف مدیر اسلامی است پیداست که بررسیهای کمی به هیچ وجه در آن راه ندارد، بلکه پژوهشی است مبتنی بر مطالعه متون تاریخی و گردآوری مسائل مربوط به رهبری و مدیریت در اسناد اسلامی و تحویل و تنظیم آنها.
بنابراین این پروژه تحقیقاتی در حقیقت یک بررسی تاریخی است که در تهیه آن از شیوه، کتابخانهای استفاده شده است.
6- موانع و مشکلات تحقیق
مهمترین مشکلی که در تهیه این پروژه تحقیقاتی برای ما چشمگیر و قابل لمس بود، کمبود کاملاً محسوس مؤاخذ و اسناد، بویژه در رابطه با مسئله مدیریت در اسلام بود. چون در کتابهای و رسالههای غربی که هرگزاشارهای به این مسئله نشده (البته چنین انتظاری هم نبود) و بزبان فارسی و حتی عربی نیز هیچگونه اثر مستقلی که مدیریت و رهبری رادر اسلام مورد بررسی قرار دهد، بدست نیامد.
گر چه نوشتههای گوناگون و بخصوص در آثاری که پس از پیروزی انقلاب اسلامی به تالیف رسیده بود مطالبی بطور پراکنده در این زمینه وجود داشت، ولیکن هیچیک از آنها چه از نظر کیفی و چه از جنبه کمی در سطحی نبود که برای تهیه این پروژه تحقیقاتی بتوان از آنها کمک موثری گرفت.
با اینهمه و با وجود همه این مشکلات و موانع بی انصافی است که از بیان یک حقیقت خودداری نمائیم و آن اینکه با عنایت به موضوع تحقیق روشن است که بهترین، مستندترین و قابل اعتمادترین آثاری که میتواند و باید مورد استفاده قرار گیرد، قرآن کریم و کتاب پر ارزش نهجالبلاغه است که خوشبختانه با ترجمه و تفاسیر گوناگون، همواره و در همه شرایط در اختیار بود و به حق که ما نیز در بررسیهای خویش، بهترین بهرهبرداری را از آنها نمودهایم.
چکیده
یکی از مهمترین جرائم علیه اموال، که شاید از همان ابتدای پیدایش مفهوم مالکیّت در جوامع بشری ارتکاب می یافته و معمولاً مجازات های سختی هم برای مرتکبین آن در ادیان، قبایل و جوامع مختلف پیش بینی می شده است، «جرم سرقت»[1] می باشد. این جرم، دارای انواع و اقسام متفاوتی است که از مهمترین آنها، نوعِ «مقرون به آزار یا تهدیدِ»[2] آن است. این نوع سرقتها - که از آن در میان عامّه ی مردم به «زورگیری» نیز تعبیر میشود - ، به لحاظ تأثیرات منفی که در ابعاد مختلف جامعه می گذارند، همواره مورد توجّه - چه از ناحیه ی مردم و چه از ناحیه ی مسئوولین - ، قرار گرفته است. اگر چه هر از چند گاهی، صحبت از کاهش این گونه جرائم می شود، مع الوصف، آمارهای جنایی _علی رغم همه ی مشکلاتی که در کشور ما دارند-، حکایت از آن دارند که این کاهش، مقطعی و مُسکّن گونه بوده؛ لذا به جرأت می توان گفت که به صورت کلّی، با افزایش وقوع این گونه سرقت ها رو به رو هستیم. هر چند انتخاب این گونه از سرقت ها از ناحیه ی مرتکبین آنها، به لحاظ سهلتر بودن ارتکاب آنها (در مقایسه با جرائمی مثل کلاهبرداری) و محسوس بودن منفعت حاصله از آن (در مقایسه با جرائم علیه اشخاص) می باشد و نیز مرتکبین آن عمدتاً دارای میانگین سنّی پایینی بوده و از ضریب هوشیِ کمتری نسبت به سایر متّهمان برخوردارند، با این حال، با توجه به آمارهای جنایی موجود، می توان گفت که ساز و کارهای موجود در ابعاد تقنینی، قضایی و اجرایی، در پیشگیری از اینگونه جرائم از جامعیّت کافی برخوردار نبوده و دارای نارسائیهای فراوانی هستند. این چالشها و نارسائیها را می توان در سه محور تقنینی، قضایی و اجرایی تقسیم بندی کرد و هر محور را در چندین مبحث، مورد کنکاش قرار داد.
واژگان کلیدی:
چالش ها ، پیشگیری، سرقت مقرون به آزار یا تهدید ، سارق ، جرم ، مجازات ، آمار جنایی.
فهرست مطالب
درآمد................................................................................................................ 1
1. ساختار پژوهش............................................................................................ ........ 3
1-1. مسألهی پژوهش......................................................................................... 3
2-1. پرسشهای پژوهش.................................................................................... 4
3-1. فرضیههای پژوهش..................................................................................... 4
4-1. پیشینه ی پژوهش....................................................................................... 5
5-1. دشواریهای پژوهش.................................................................................... 5
2. روش پژوهش................................................................................................ 6
«بخش نخست: کلّیات، مفاهیم ،تعاریف»
فصل نخست: سرقت
درآمد................................................................................................................ 10
مبحث نخست: تعریف جرم سرقت و انواع آن....................................................... 11
مبحث دوّم: سرقت عادی..................................................................................... 12
مبحث سوّم: سرقت مقرون به آزار یا تهدید............................................................ 13
بند نخست: عناصر تشکیل دهنده ی جرم............................................................... 13
الف- عنصر قانونی جرم....................................................................................... 14
ب- عنصر مادّی جرم........................................................................................... 14
ج- عنصر روانی جرم........................................................................................... 16
بند دوّم: کیفیّات مشدّد جرم.................................................................................. 17
الف- سرقت مقرون به آزار.................................................................................. 18
ب- سرقت مقرون به تهدید................................................................................ 21
ج: سرقت توأم با ایراد جرح................................................................................. 23
بند سوّم: مسلّح بودن سارق................................................................................... 23
بند چهارم: مجازات مشدّد جرم............................................................................. 25
مبحث چهارم: سرقت های مقرون به آزار با ادبیّات پلیسی....................................... 26
فصل دوّم: پیشگیری از جرم
گفتار نخست: تعاریف و کلّیات........................................................................... 29
درآمد................................................................................................................ 29
مبحث نخست: تعریف لغوی................................................................................ 30
مبحث دوّم: تعریف علمی..................................................................................... 31
بند نخست- تعریف عامّ....................................................................................... 31
بند دوم- تعریف خاصّ........................................................................................ 32
گفتار دوّم: اقسام پیشگیری.................................................................................. 33
مبحث نخست: پیشگیری واکنشی.......................................................................... 33
مبحث دوّم: پیشگیری کنشی................................................................................. 34
بند نخست: پیشگیری موقعیّت مدار....................................................................... 35
بند دوّم: پیشگیری اجتماعی.................................................................................. 35
گفتار سوّم: پیشگیری از جرم در جرمشناسی........................................................ 36
فصل سوّم: آمار جنایی
درآمد................................................................................................................ 39
گفتار نخست: مفهوم و تاریخچهی آمار جنایی......................................................... 40
گفتار دوّم: مشکلات موجود در آمار جنایی ایران................................................ 41
مبحث نخست: نارسایی آمار جنایی در انعکاس سیمای واقعی جامعه........................ 42
مبحث دوّم: فقدان نظام آمار جنایی کارآمد............................................................. 45
مبحث سوّم: متفاوت بودن ادبیّات حاکم بر نهادهای متعدّد متولّی تنظیم آمار جنایی..... 46
بند نخست: عدم آشنایی مأموران با مفاهیم حقوق کیفری.......................................... 46
بند دوّم: تعارضات آماری..................................................................................... 47
بند سوّم: شیوهی نا مناسب دستگاه انتظامی در تجمیع پرونده ها................................ 47
گفتار سوّم: کارکردهای آمار جنایی.................................................................... 48
مبحث نخست: امکان ارزیابی و نقد عملکرد دستگاههای متولّی و مجریان................. 48
مبحث دوّم: امکان بررسی صلاحیّت افراد............................................................... 48
مبحث سوّم: تعریف وظائف نهادها و دستگاههای مجری......................................... 49
مبحث چهارم: امکان شناسایی سریع افراد سابقهدار.................................................. 49
«بخش دوّم: چالشهای فرا روی پیشگیری از سرقتهای مقرون به آزار با نگاهی به تحلیل داده های آماری»
فصل نخست: تحلیل داده های آماری
درآمد................................................................................................................ 52
گفتار نخست: عوامل فردی و جسمی................................................................ 57
مبحث نخست: سنّ.............................................................................................. 57
مبحث دوّم: تابعیّت.............................................................................................. 59
مبحث سوّم: جنس............................................................................................... 62
مبحث چهارم: تأهّل.............................................................................................. 65
مبحث پنجم: سواد................................................................................................ 66
مبحث ششم: مشخّصات جسمانی و روانی............................................................. 68
مبحث هفتم: سوابق کیفری.................................................................................... 70
گفتار دوّم: عوامل اجتماعی و محیطی........................................................... 73
مبحث نخست: اشتغال.......................................................................................... 73
مبحث دوّم: اعتیاد................................................................................................ 74
مبحث سوّم: انتخاب زمان، مکان و آماج سرقت های مقرون به آزار.......................... 76
مبحث چهارم: وسایل مورد استفاده در ارتکاب جرم................................................ 78
گفتار سوّم: شیوه ی ارتکاب جرم.................................................................. 80
فصل دوم: چالشها
درآمد................................................................................................................ 83
گفتار نخست: تقنینی............................................................................................ 83
الف : ابهامات
مبحث نخست: ابهام در نظام قانونی و حقوقی پیشگیری..................................................84
مبحث دوّم: عدم قطعیّت مجازات ها...................................................................... 86
مبحث سوّم: فقدان انسجام موادّ قانونی................................................................... 89
مبحث چهارم: فراگیر نبودن شمول مادّهی 666 قانون مجازات اسلامی..................... 89
مبحث پنجم: عدم تفکیک بین ربودن های مندرج در موادّ 657 و 665 قانون
مجازات اسلامی............................................................................ 90
ب : خلأها
مبحث نخست: فقدان عنصر قانونی درخصوص جلب ابتدایی متّهمان........................ 91
مبحث دوّم: فقدان جرم انگاری بعضی از شروع به سرقت ها................................... 92
مبحث سوّم: عدم پیش بینی ضبط وسائل مورد استفاده در جریان سرقت................... 93
مبحث چهارم: قانونمند نبودن نقل و انتقالات موتورسیکلتها................................... 94
مبحث پنجم: خلأ قانونی در خصوص حمل سلاحهای سرد نامتعارف....................... 95
مبحث ششم: ناکارآمد بودن قوانین مربوط به مبارزه با موادّ مخدّر.............................. 96
گفتار دوّم: قضایی............................................................................................... 98
مبحث نخست: عدم وجود شعب تخصّصی در دادسرا و دادگاه............................... 98
مبحث دوّم: صدور دستورات مبهم و غیرمرتبط و نیز اخذ تأمین های نامتناسب.......... 99
مبحث سوّم: عدم توجّه به اصل حتمیّت و قطعیّت در تعیین مجازاتها....... 101
مبحث چهارم: تعیین مجازات نامتناسب.................................................................. 103
مبحث پنجم: زندان و مشکلات مربوط به آن.......................................................... 103
مبحث ششم: عدم توجّه به جنبه ی عمومی جرم...................................................... 105
مبحث هفتم: فرآیند طولانی رسیدگی...................................................................... 105
گفتار سوّم: اجرایی............................................................................................. 106
مبحث نخست: کشف و مهار سنّتی جرایم.............................................................. 107
مبحث دوّم: تفاوت و تعارض آماری..................................................................... 107
مبحث سوّم: تجمیع نامناسب پروندهها.................................................................... 108
مبحث چهارم: عدم استفاده ی بهینه از پلیسهای تخصّصی....................................... 109
مبحث پنجم: فرآیند پیشگیری بدون حضور نهادهای غیر امنیّتی................................ 110
مبحث ششم: رسانهها؛ پیشگیری یا ترویج؟............................................................. 110
مبحث هفتم: کم اقبالی نسبت به پیشگیری وضعی................................................... 113
نتیجهگیری.......................................................................................................... 116
فهرست منابع و مآخذ.......................................................................................... 119
2- robbery.